Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich

Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich, utworzony 31.12.1996 roku mocą uchwały wojewody skierniewickiego i łódzkiego, jest najmłodszym i najmniejszym parkiem krajobrazowym w województwie łódzkim, jednakże najsilniej dotkniętym problemem antropopresji. Położony jest pomiędzy Łodzią, Brzezinami i Strykowem. Pod względem administracyjnym Park znajduje się na terenie 2 miast - Łodzi i Brzezin oraz 5 gmin - Nowosolna, Stryków, Brzeziny, Dmosin i Zgierz. Powierzchnia Parku wynosi nieco ponad 11500 ha, a powierzchnia otuliny niecałe 3100 ha. Obszar ten znany jest pod nazwą Wzniesień Łódzkich i obejmuje najwyższe wzniesienia strefy krawędziowej rozciągającej się równoleżnikowo od Zgierza na zachodzie, po Brzeziny na wschodzie. Najwyższy punkt na terenie PKWŁ leży na wysokości 284 m n.p.m. (tzw. wzgórze „Radary”, koło miejscowości Dąbrowa w gminie Nowosolna). Wzgórza w południowej części Parku opadają wyraźnymi stopniami w kierunku północnym, ku Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej. Północny skraj Parku, leżący w odległości 7-9 km od krawędzi znajduje się na wysokości 165 m n.p.m. (dolina Moszczenicy pod Strykowem), a nawet poniżej 150 m n.p.m. (dolina Mrożycy w Niesułkowie).

Urozmaiconą rzeźbę Parku zawdzięczać można lądolodowi skandynawskiemu, który około 180 tys. Lat temu nasunął się na obszar Polski Środkowej, a który pozostawił po sobie różnorodność form geologicznych: stopnie geomorfologiczne, zagłębienia wytopiskowe, wysoczyzny morenowe, zwały gliny, żwiru i piasku oraz charakterystyczne dla siebie głazy narzutowe. Z biegiem lat rzeźba została nieco przekształcona, stała się łagodniejsza, wygładzeniu uległy szczyty wyniesień. Do dziś obszar Parku Krajobrazowego to doskonałe źródło wiedzy na temat polodowcowych form geomorfologicznych.

Obszar ten jest szczególny z uwagi na przebieg działu wodnego I rzędu (rozdziela zlewnie Wisły i Odry) przez najwyższe wzniesienie w okolicach Dąbrowy, działu wodnego II rzędu (zlewnia Bzury i Pilicy) biegnącego równoleżnikowo przez kulminacje Wzniesień Łódzkich. Głównymi rzekami parku, wykazującymi w górnych odcinkach znaczny stopień naturalności, są: płynąca w części centralnej Moszczenica oraz w części wschodniej – Mrożyca. Niezwykle cennymi obszarami są źródliska, które zachowały znaczny stopień czystości (np. na terenie rezerwatu Struga Dobieszkowska).

Lasy PKWŁ z uwagi na postępującą suburbanizację Łodzi są rozczłonkowane i przekształcone, zajmują około 28% powierzchni Parku z otuliną. Największymi zwartymi kompleksami leśnymi w granicach PKWŁ są:

• Las Łagiewnicki (ok. 1200 ha),
• Las Janinowski (557 ha),
• Las Poćwiardowski (548 ha),
• uroczysko Tadzin-Szymaniszki (343 ha)
• uroczysko Dobieszków (204 ha).

W Lesie Łagiewnickim występują, najstarsze w Parku, 210 letnie drzewostany dębowe. Najlepiej zachowane fitocenozy leśne występują w górnych odcinkach dolin Mrożycy, Grzmiącej (Mrożyczki), Młynówki (Strugi Dobieszkowskiej), Bzury i Łagiewniczanki. Na uwagę zasługuje m.in. największy w Polsce Środkowej kompleks bukowy Janinów, z drzewostanem nasiennym, w którym wiele drzew osiągnęło wiek dochodzący do 150 lat. W granicach PKWŁ stwierdzono zbiorowiska leśne takie jak: bagienny las olszowy (ols), łęg jesionowo-olszowy, różne postaci (wilgotnościowo-troficzne) grądu, dąbrowę świetlistą, kwaśną buczynę, dąbrowę kwaśną, bór mieszany sosnowo-dębowy, bór sosnowy świeży i zajmujący niewielkie powierzchnie bór sosnowy suchy. Występują tu również liczne zbiorowiska leśne zastępcze, ukształtowane w wyniku różnorodnych form użytkowania szaty roślinnej.

Ze strefą krawędziową Wzniesień Łódzkich związane są granice zasięgów geograficznego występowania ważnych gatunków drzew lasotwórczych: jodły pospolitej (granica północna), klonu jawora i buka zwyczajnego (granica północno-wschodnia) oraz świerka pospolitego proweniencji południowej (granica północna). Zbierane na terenie Lasu Janinowskiego nasiona buka są następnie wysiewane w szkółkach leśnych w celu wyhodowania sadzonek, służących do odnawiania drzewostanów bukowych i zalesień w naszym regionie.

Flora Parku jest bogata i zróżnicowana. Stwierdzono tu występowanie 735 gatunków roślin naczyniowych (tj. łącznie paprotników i roślin kwiatowych). Występuje tu 71 gatunków, które zaliczone zostały do listy zagrożonych w skali regionu oraz kilka znajdujących się w „Polskiej czerwonej księdze roślin” (m.in. rzadki gatunek storczyka - żłobik koralowy). Stwierdzono tu obecność 39 gatunków roślin prawnie chronionych, w tym 24 podlegających ochronie ścisłej oraz 15 chronionych częściowo. Niektóre gatunki są niezwykle rzadkie – posiadają zaledwie pojedyncze stanowiska na terenie Parku. Do grupy tej należy np. wroniec widlasty - gatunek reglowy (górski), towarzyszący jodle i bukowi. Na terenie PKWŁ napotkać można także rzadkie rośliny zarodnikowe, na przykład chronione gatunki grzybów (m.in. szmaciaka gałęzistego, sromotnika bezwstydnego, piestrzenicę kasztanowatą) i porostów. Wśród upraw zbóż i okopowych na terenie Parku występuje bogata flora segetalna, w tym około 30 gatunków chwastów zagrożonych wyginięciem.

Największe bogactwo i zróżnicowanie fauny PKWŁ związane jest z kompleksami leśnymi, zwłaszcza z fragmentami najmniej przekształconymi przez człowieka. Do ciekawostek należy liczna grupa występujących tu rzadkich bezkręgowców typowych dla pogórza, a nawet gór. W Lesie Łagiewnickim ma stanowisko trzmiel tajgowy – relikt borealny, umieszczony w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt”. Do najcenniejszych elementów fauny Polski Środkowej można zaliczyć: spośród płazów traszkę grzebieniastą i kumaka nizinnego, a z ptaków muchołówkę małą, jarzębatkę, pójdźkę, trzmielojada, siniaka i zniczka. Na uwagę zasługuje występowanie 13 gatunków nietoperzy, w tym jednego z najrzadszych w Polsce – borowiaczka.

Obecnie na terenie Parku istnieją 3 rezerwaty przyrody obejmujące najciekawsze pod względem przyrodniczym obszary.

Rezerwat Las Łagiewnicki utworzony w 1996 roku, na powierzchni 69,85 ha. Celem rezerwatu jest ochrona fragmentu lasu o wyróżniających się walorach przyrodniczych. Rezerwat, położony na terenie lasów komunalnych Łodzi zaledwie 5 km od centrum miasta, charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem geomorfologicznym, które warunkuje istnienie mozaiki różnorodnych siedlisk. Występują tu cenne gatunki chronione (m.in. wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna, pełnik europejski, gnieźnik leśny i listera jajowata) oraz kilka gatunków o ważnym znaczeniu dla fitogeografii np. górski gatunek kokoryczka okółkowa. Zwiedzanie rezerwatu może odbywać się wyłącznie wzdłuż wyznaczonych szlaków i ścieżki dydaktycznej urządzonej przez Leśnictwo Miejskie w Łodzi.

Rezerwat Struga Dobieszkowska utworzony w 1990, w celu ochrony walorów przyrodniczo-leśnych doliny małego dopływu Moszczenicy – zwanego Młynówką, na terenie uroczyska Dobieszków. Rezerwat zajmuje powierzchnię 37,65 ha i jest jedynym z nielicznych w regionie łódzkim obiektów chroniących lasy higrofilne typowe dla dna doliny rzeki, jej zboczy oraz bezpośredniego otoczenia licznych nisz źródliskowych. Szata roślinna tego obiektu jest dobrze zachowana i bogata; stwierdzono tu występowanie 10 zbiorowisk roślinnych. Bogata jest również flora (240 gatunków roślin naczyniowych). Na uwagę zasługuje liczna grupa drzew i krzewów (48 gatunków), zaś w faunie - m.in. obecność rzekotki drzewnej oraz minoga strumieniowego.

Rezerwat Parowy Janinowskie, najmłodszy, powołany w 2000 roku, obejmuje obszar lasu o powierzchni 41,66 ha w uroczysku Janinów. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu lasu bukowo-dębowo-sosnowego z kompleksem interesujących form geomorfologicznych tj. poerozyjnych, suchych parowów, charakterystycznych dla strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Kompleks śródleśnych, głębokich, wieloramiennych parowów, o zróżnicowanej głębokości (do 8 m) oraz sumarycznej długości około 2,5 km, posiada wybitne walory krajobrazowe i przyrodniczo-leśne. W niezbyt bogatej florze na uwagę zasługuje obecność storczyka kruszczyka szerokolistnego, lilii złotogłów i paprotki zwyczajnej.

Na uwagę zasługują także:

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Górna Mrożyca. Przedmiotem ochrony jest fragment dorzecza górnego odcinka Mrożycy między Tadzinem i Szymaniszkami. Chroniony obiekt, o powierzchni 105 ha, posiada wybitne walory krajobrazowe, na które składają się przede wszystkim: malownicza dolina meandrującej rzeki, liczne źródła, łąki i ziołorośla oraz lasy – od bagiennych olszyn na dnie doliny, łęgów, grądów, do świetlistych dąbrów na wysokich pagórkach. Łącznie stwierdzono tu występowanie 8 zespołów leśnych i zaroślowych oraz kilku zbiorowisk zastępczych. Zespół charakteryzuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu. Różnica wysokości pomiędzy poziomem rzeki a wzgórzami oddalonymi 300–500 m od rzeki sięga nawet 45 m. Wśród roślin naczyniowych zespołu występują gatunki podlegające ścisłej ochronie: storczyk kukułka szerokolistna i rojownik pospolity.

Stanowisko dokumentacyjne w Niesułkowie Kolonii.

Stanowiska dokumentacyjne to forma ochrony przyrody, która służy zachowaniu wyodrębniających się na powierzchni ziemi miejsc występowania formacji geologicznych, ważnych pod względem naukowym i dydaktycznym.

Stanowisko dokumentacyjne w Niesułkowie to odsłonięcie pochodzenia antropogenicznego ukazujące strukturę osadów stokowych fragmentu doliny Mrożycy. Stanowisko to położone jest około 23 km na północny wschód od Łodzi, we wsi Niesułków Kolonia, na północno-wschodnim stoku doliny Mrożycy, w pobliżu ujścia do niej wyraźnego parowu. Ściana odkrywki, o długości prawie 50 m i wysokości dochodzącej do 6 m, podcina w tym miejscu wyższy poziom dolinny. Widoczny w ścianie odsłonięcia profil geologiczny przedstawia charakterystyczny układ osadów rytmicznie warstwowanych, będących najbardziej typowymi seriami wypełnień dolinnych obszaru podłódzkiego. Odsłonięcie ukazuje budowę geologiczną fragmentu stożka wypełniającego kopalną dolinę denudacyjną w strefie jej ujścia do doliny Mrożycy.

W rejestrze pomników przyrody figurują obecnie 52 pojedyncze drzewa oraz aleja klonów srebrzystych w Łagiewnikach (250 drzew). Do objęcia ochroną wytypowano dalszych 140 okazów. Do najokazalszych drzew na terenie Parku należą m.in.: lipa drobnolistna w Poćwiardówce o obwodzie 503 cm w, dąb szypułkowy w Byszewach o obwodzie 580 cm oraz w parku w Klęku o obwodzie 571 cm, wiąz szypułkowy na terenie parku podworskiego w Niesułkowie o obwodzie 402 cm, czereśnia w Niesułkowie o obwodzie 307 cm.

Szlaki turystyczne

Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich jest niezwykle atrakcyjnym miejscem wypoczynku szczególnie dla mieszkańców Łodzi i okolic. Na jego obszarze przebiega 11 szlaków turystycznych (8 pieszych oraz 2 rowerowe i 1 konny). W pobliżu Gminno Parkowego Centrum Kultury i Ekologii przebiegają jedne z najciekawszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczo-historycznym szlaki – czarny szlak rowerowy oraz zielony szlak pieszy.

Zielony szlak pieszy po PKWŁ o długości 63 km, zaczyna się w Lesie Łagiewnickim przy ul. Okólnej, kończy w Imielniku. Obejmuje on najbardziej interesujące miejsca w Parku. Prowadzi on przez liczne punkty widokowe, największe kompleksy leśne (Las Łagiewnicki, Las Janinowski, Las Poćwiardowski), ukazując mozaikę malowniczych pól. Szlak przebiega w sąsiedztwie ważnych miejsc historycznych: grodziska w Starych Skoszewach, cmentarza z I wojny światowej w Poćwiardówce czy modrzewiowego kościoła z XVIII w. w Kolonii Niesułków.

Szlak łącznikowy Moskwa-Byszewy-Boginia-Stare Skoszewy – to krótki szlak biegnący z Moskwy do Byszew m.in. polnymi drogami, skąd rozciągają się rozległe i malownicze panoramy. W Byszewach podziwiać można dawny folwark i zabytkowy dwór, w którym niegdyś przebywał znany pisarz Jarosław Iwaszkiewicz. Dalej szlak prowadzi w kierunku północnym , kończąc się w Starych Skoszewach.

Czerwony szlak okolic Łodzi - obejmuje 11 etapów, ma ogólną długość 184 km. Na terenie Parku przebiega on m.in. przez Łagiewniki, Rogi, Moskuliki i Nowosolną ukazując atrakcyjny krajobraz z charakterystyczną dla Parku rzeźbą.

Czarny szlak rowerowy po PKWŁ - 74 kilometrowy szlak należący do najbardziej atrakcyjnych w województwie łódzkim, a to dzięki urozmaiconej rzeźnie terenu. Zaczyna się i kończy w Lesie Łagiewnickim, przebiega głównie drogami gruntowymi i śródleśnymi ścieżkami. Podobnie jak zielony szlak pieszy, obejmuje wszystkie cenniejsze miejsca w PKWŁ.

Łódzki Szlak Konny - w planach jego długość ma osiągnąć 1817 km. Będzie to najdłuższy w Europie szlak konny. Przewiduje się stworzenie dużej (1500 km) i małej pętli (300 km). Znaczący fragment tzw. wewnętrznej pętli już istnieje i biegnie po terenach Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Łączy on istniejące w okolicy stajnie, stadniny koni i ośrodki jeździeckie. Na terenie gminy Nowosolna szlak biegnie przez Nowe Skoszewy (Stajnia Nowe Skoszewy), Bartolin (Stadnina koni „Juna”), pobliski rezerwat „Struga Dobieszkowska”, Kopankę (Stajnia „Watażka”, Stajnia „Campoverde”), Byszewy, Stare Skoszewy (Stajnia „Poperka”), Plichtów i Moskwę (Stajnia „Laski”). Dalej szlak prowadzi w kierunku wschodnim przez Lipce Reymontowskie do Skierniewic. Oznaczeniem szlaku są białe kwadraty z pomarańczowym kołem w środku.

Ścieżka edukacyjna w uroczysku Dobieszków – znajduje się ona tuż przy granicy gminy Nowosolna, została utworzona ze względu na szczególne walory przyrodnicze - lasy, źródła, rzeka Młynówka, stawy, bogata flora i pomnikowe drzewa. Obejmuje w głównej mierze obszar rezerwatu “Struga Dobieszkowska”, jej łączna długość to ok. 2 km. Ścieżka jest obecnie w trakcie rekonsrtukcji. Na ścieżce wyznaczonych zostało 7 przystanków:

1. Staw przy oczyszczalni.
2. Łęg nad Młynówką.
3. Łąka nad Młynówką.
4. Las grądowy.
5. „Bliźniacze źródła”.
6. Śródleśne oczko.
7. Stare drzewa przy dawnej gajówce.

Porozumienie o współpracy (PDF)